De negentig eilanden van de Orkney groep zijn dun bevolkt, en bestaan grotendeels uit zandsteen. Het heuvelachtige kale landschap is toch behoorlijk vruchtbaar, waar landbouw op bedreven kan worden, natuurlijk binnen de grenzen van het klimaat heden ten dage. De uit zee rijzende rotsen en de daaronder liggende strandjes zijn bevolkt door zeehonden en miljoenen vogels. De vele zeearmen en de Scapa flow zijn visrijk en er staat een geweldig sterke stroming, als gevolg van Eb en Vloed die hier in de nauwe wateren vanuit de Atlantische Oceaan de Noordzee in of uit spoelt. Het milde zachte klimaat is te danken aan de warme Golfstroom die om de Orkneys heen lopen. Na de IJstijd was er hier dus ook al vroeg bewoning mogelijk. De eerste bewoners volgden op afstand de terugwijkende ijsgrens langs de toenmalige kuststreek vanuit het Iberische schiereiland. De mensen leefden van wat de natuur opbracht, de jacht en iets later ook de visserij. Tot 7000 jaar terug in de tijd was Orkney te bereiken over land, de Pentland Firth stond nog droog, de zeespiegel was in die tijd ruim 50 meter lager, je kon vanaf Nederland naar Orkney lopen, je moest alleen enige forse rivieren oversteken. Plaatsen waar voldoende voedsel was, werd door zwervende en rondtrekkende groepen mensen vaak bezocht. Hiervan zijn op Orkney de vele vondsten het bewijs. De resten van trekkende bevolkingen zijn vaak pover, veel van hun nalatenschap is totaal vergaan, alleen stenen artefacten bleven over.

Skara Brae

In het jaar 1850 werd tijdens een hevige storm, een aantal millennia lang verborgen dorp van zijn zandlaag ontdaan. Deze afdekkende zandlaag had de sensatie van de eeuw blootgelegd. Een dorp dat van 3100 tot 2500 voor de jaartelling was gebouwd, en bewoont door landbouwers, de tijdgenoten van onze Hunebedbouwers. Zij hadden in de rivier laagvlakte naast het dorp hun akkers aangelegd. Het meeste van deze vlakte is nu overstroomd, vanwege de verhoging van de zeespiegel. Naast landbouw en veeteelt, gingen deze mensen ook op jacht en beoefenden ze visserij. Het is zeer aannemelijk dat deze landbouwers voor een groot deel bestond uit de bevolking die al in deze contreien woonden. De landbouw technieken zijn ingevoerd en in hun oude levensstijl geïmplanteerd. De wegen waarlangs men kennis kreeg van landbouw, was die van rondtrekkende groepen, mensen die zo een sociaal netwerk in stand hielden, aangevuld met wat handel en het uit wisselen van verhalen en nieuwigheden. Bovendien is een dergelijke omslag in het bestaan, geleidelijk over een aantal generaties ingevoerd. Skara Brae is een dorp van na deze introductie, en ik wil nog wel even benadrukken dat ten tijde van Skara Brae, de Egyptische cultuur nog in een proto fase verkeerde en van enige piramide van betekenis nog geen sprake was! Het dorp is wereld beroemd. Het is perfect bewaard gebleven onder de stuifzand laag. De huizen, het meubilair, de steegjes en andere gebruiksmiddelen zijn zeer herkenbaar. Dit feit danken we aan het gebrek aan hout op Orkney, alles werd van steen gemaakt, bedden, kasten, waterbekkens enzovoort. De huizen werden geïsoleerd met plantaardig afval dat tegen de stenen muren werd opgestapeld, zodat de wind niet binnen kon dringen. Van een afstand leek dit dorp vroeger op een heuvel met ingangen en uitgangen, maar ook met lucht en lichtgaten, waardoor de rook van het verwarmen en koken kon ontsnappen. De dorpsgemeenschap bestond ongeveer uit 50 personen. In de omgeving lagen verschillende van deze dorpen. Wij moeten dus concluderen dat er een aanzienlijke bevolking op de eilanden woonden. Deze mensen groep richten hun omgeving in naar hun culturele behoefte, maar ook naar hun religieuze overtuiging.

De Ring van Brodgar

Deze beroemde steencirkel, bevindt zich op een landtong in een groot binnenlands meer. Het is omringd door begraafplaatsen en Bronstijd heuvels. Volgens de archeologen is deze site in gebruik geweest in de Steentijd, Bronstijd en de IJzertijd. De ring van staande stenen symboliseren meerdere zaken. De maatschappij van toen was gebaseerd op de landbouw, ze hadden daarom een soort kalender nodig zodat ze het jaar konden indelen. Dit was de astronomische functie. Daarnaast had men een soort van voorouder verering, maar ook alles wat er in een mensenmaatschappij gevierd, getreurd en herdacht moest worden. Alle voor genoemde zaken hadden een boven natuurlijke component, De Goden wereld had een grote vinger in de pap, wat betreft de alledaagse mensen wereld beslommeringen. De Ring van Brodgar was dus de ruimtelijke neerslag van een Religieus en Rechtspraak centrum van de Orkney bewoners. Een heilige plaats zonder weerga, de plaats waar de mensenwereld contact kreeg met de boven natuurlijke godenwereld. Aan dit soort plaatsen kan men nog een ander fenomeen afleiden, er kwam een hiërarchie in de samenleving, dit soort projecten vereisten een vergaande samenwerking van de verschillende dorpen op Orkney. Tot ongeveer 2000 jaar voor de jaartelling was er nog niet echt sprake van een adellijke groep, maar uit het toenemen van de bevolking en het rijker worden van bepaalde families, die frequent bepaalde functies binnen de dorpen gingen bekleden, veranderde dit. In de Bronstijd was dit ook duidelijk aan de opbouw van de dorpen te zien. De Hoofdman van het dorp had het grootste huis, vaak met een toren ter verdediging van have en goed. De onderdanen woonden er omheen en het geheel was weer omringd door een muur. De hiërarchie was nu af te lezen in het dorp, er kwamen ook veel meer mensen die een andere functie uitoefenden binnen de gemeenschap. Smeden, Handelaren en Krijgers. De functie van Medicijnman en Priester kunnen samen zijn uitgeoefend, maar in grotere samenlevingen kwam er een splitsing tussen deze twee beroepen. Het is de vraag of dit een gevolg of een oorzaak is van een toename van agressie in de samenleving. Wel is duidelijk dat een grotere bevolkingsdruk meer onderlinge strubbelingen opleveren. Ook heeft met het toenemen van de handel met andere streken, als gevolg dat bepaalde mensen hier rijker van worden, deze rijkdom moest beschermd worden en bovenal moest het ook gezien worden. De samenleving ontwikkelde zich langzaam in een soort Hertogdom, dat beduidt dat aan het hoofd een rijk persoon komt te staan met een legertje, die hij zelf betaalt, Uiteraard worden de kosten weer verhaald op de onderdanen, er is dus weinig nieuws onder de zon.

Maes Howe

Maes Howe was een neolithische dodenkamer, te vergelijken met de Hunebedden, maar wel met een duidelijker ceremoniële functie. Rond 2800 voor de jaartelling is Maes Howe gebouwd om de overledenen te begraven en om voor de levenden, contacten met de voorouders en de Goden wereld te onderhouden. De heuvel Maes Howe bevindt zich als een oprijzende bult in een vlak landschap omringd door een gegraven gracht. Een smalle lange gang (11mtr lang bij 1mtr hoog) leidt naar de daad werkelijke kamer ( 5 x 5 x 5 mtr). Op de kortste dag, 21 december, schijnt de opkomende zon recht door de gang op de achterwand van de kamer, en verlicht zo het gehele vertrek. Tot zover het verhaal van dit mythische knekelhuis uit de eeuwen voor de jaartelling. De grootste schat van Maes Howe is echter een hele serie aan Runeteksten, die in de 10e en 11e eeuw zijn aangebracht door de Vikingen. Hieruit bleek dat er door de tijd heen vaker is ingebroken in deze graftombe. In de Orkneyingha sage, een geschrift uit de 12e eeuw, wordt het volgende gezegd; "Op de 13e dag van de Joel tijd (rond kerst en nieuwjaar), reisden zij te voet naar Firth. Tijdens een sneeuwstorm zochten zij beschutting in Maes Howe en twee van zijn manschappen werden gek, dit vertraagde hun reis in ernstige mate, zodat zij pas in de nacht Firth bereikten". Dit verhaal gaat over graaf Harald, die in het jaar 1153 van Stromness naar Firth trok met een groep krijgslieden.

De Runeteksten zijn zeker niet alleen door graaf Harald en kornuiten aangebracht, maar door vele andere Vikingen.

Hier volgt een beknopte bloemlezing van de Rune opschriften.

"Ingigert is de mooiste van alle vrouwen".

"Ofram, de zoon van Sigurd kerfde deze runen".

"Kruisvaarders braken deze dodenkamer open".

"Lif, de kok van de graaf kerfde deze runen".

"In het noordwesten is een grote schat verborgen".

"Het was lang geleden dat hier een grote schat verborgen werd, gelukkig is hij, die de schat mocht vinden".

"Haakon alleen droeg de schat uit deze berg. Simon Sirith".

Het mag duidelijk zijn dat deze graffiti is aangebracht in een tijd dat de Germaanse religie, door een andere religie onder druk was komen te staan, namelijk de christelijke religie. In de 11e eeuw werd de eerste kathedraal gebouwd en gingen de machthebbers over op het christendom. Het gedrag van de maatschappij veranderde er niet zoveel door. Maar wat is er nu tot deze Viking invasie gebeurd vanaf de bronstijd. In geheel Brittannië beconcurreerden de kleine hertogdommen elkaar op ruimte en macht, soms slaagde iemand er in meer invloed te verkrijgen, maar in de daarop volgende generatie ging dat vaak weer verloren. De intocht van de Romeinen veranderde de situatie. Het zuiden werd een deel van het Romeinse rijk, dit beïnvloedde ook het land buiten zijn grenzen, niet alleen door wapengeweld maar meer nog door de handel met het buitengebied. Voor de Romeinse bezettingsmacht waren vele zaken nodig die ook betrokken werden van buiten de grenzen, ook om zo een zekere mate van controle te hebben over het land buiten de "limes". Een dergelijk handels beleid behoorde bij de Romeinse politiek. Na de Romeinen kwamen de Angel-Saksen (Dit is een verzamelnaam voor alle zuid Noordzee Germaanse kustbewoners, dus ook grote groepen Friezen). Na de consolidering van hun macht in het zuid Britse gebied, werd ook Orkney opgenomen in de zogenaamde, door de Friese handelaren gedomineerde Noordzee handel, die als gevolg daarvan dan ook de Friese zee werd genoemd. Maar ja, tussen handel en stelen ligt maar een dunne scheidslijn, dus het krijgsvolk werd een onmisbaar onderdeel van de maatschappij, zowel voor bescherming als om iets te kunnen kapen.

Viking periode

Vanaf het jaar 798, de eerste inval van de Vikingen op het klooster Lindisfarne, tot het huwelijk van margareth, de dochter van de Deens/Noorse koning, met James de 3e, de Schotse Koning in 1470, bleef Orkney een Noors Graafschap. Tijdens dit huwelijk, werd het als huwelijks geschenk aan James zijn Schotse koninkrijk toegevoegd. Het is apart dat er na jaren van strijd een vrouw de zaak wel kon bewerkstelligen. Nadat in het jaar 875, de Noorse koning Harald de 1e, vaste greep kreeg op Orkney, werd het overspoeld door groepen landsverhuizers uit Noorwegen die zich vermengden met de plaatselijke bevolking. Uiteraard werd de graaf eerst wel vervangen door een Noors exemplaar. Orkney deed van zich spreken in de Viking aanvallen op de rest van de wereld. Het fungeerde als winterkwartier en uitvalsbasis. Het had frequente verbindingen met Noorwegen, de Shetland eilanden, Schotland, Denemarken en Ierland. Kortom het was een onderdeel van de Noorse Vikingen.

Een deel van Schotland en later Brittannië. De Schotse periode was tot het jaar 1701 toen Engeland en Schotland samen een personele unie gingen vormen, samen verenigd onder één monarch, en na langdurige onderlinge strijd eindelijk gingen samenwerken. Veel veranderingen zijn er in voorgaande eeuwen tussen 798 en 1470 niet geweest. Pas nadat het Britse wereldrijk ontstond werd Orkney ontdekt als haven en als hoofdweg naar de wereldzeeën. Door de voortdurende strijd tegen de Nederlanden, Spanje en Frankrijk was het Nauw van Calais niet altijd een veilige plaats om langs te varen. In de Scapa Flow was een prachtige natuurlijk beschutte binnenzee ontstaan, waar veel oorlogsvloten zich konden verzamelen en beschutting konden vinden, ( dit hadden overigens de Noormannen eeuwen eerder, ook al in de gaten). Tijdens de Napoleontische oorlogen speelde de Scapa Flow een grote rol, ook om het continentale stelsel te ondermijnen, dat napoleon had ingesteld om Groot Brittannie economisch te treffen.(alle handel met dat land was verboden). In deze tijd richtten de Britten, op strategische plaatsen, naar Italiaans ontwerp, veel Martello torens op. Vanaf deze torens kon men met een zeer zwaar kanon over 360 graden alle kanten opschieten, om zo een vijandelijke vloot de toegang te weigeren. In de eerste Wereld Oorlog trachtte men de beschutting van Scapa Flow te verhogen, door in de geulen tussen South Ronaldsay, Burray en Mainland oude schepen tot zinken te brengen. Toch zagen de Duitsers kans om een aantal mijnen in de Scapa Flow te leggen, wat de "HMS Hampshire" in 1916 fataal werd. Aan het eind van de oorlog werd de vloot van admiraal Alfred von Tirpitz, in de Scapa Flow opgebracht. De Admiraal zag echter kans om in een onbewaakt ogenblik zijn hele vloot te laten zinken. Tegenwoordig kan hier prachtig bij de wrakken worden gedoken. In de tweede Wereld Oorlog, sloop er in 1939 een Duitse onderzeeër Scapa Flow binnen en opende het vuur op het slagschip de 'Royal Oak' Als gevolg van de Torpedo´s zonk het schip. Dat kostte 833 opvarenden het leven. Toen was bij Winston Churchill de maat vol, hij verordonneerde dat de Italiaans krijgsgevangenen een dam moesten aanleggen tussen de voor genoemde eilanden. Het is in zekere zin een lang verhaal van oorlog en geweld, voornamelijk gebaseerd op de scheepvaart. De talrijke resten daarvan uit de gehele geschiedenis, zijn hier de getuigen van. Zijn uitzonderlijke ligging en verdedigbaarheid waren hier debet aan. Toch is Orkney voornamelijk agrarisch van karakter, daar kan de sinds enkele decennia hier gevestigde olie terminal en bijbehorende olie industrie ook nog niets aan veranderen. de getuigen van. Zijn uitzonderlijke ligging en verdedigbaarheid waren hier debet aan. Toch is Orkney voornamelijk agrarisch van karakter, daar kan de sinds enkele decennia hier gevestigde olie terminal en bijbehorende olie industrie ook nog niets aan veranderen.